poniedziałek, 25 lutego 2013

Trojak Zygmunta Augusta 1563

Dużo ostatnio miałem pisania, stąd moje milczenie mimo upłynięcia terminu 53. Aukcji WCN. Nie oznacza jednak, że nie przejechałem tych kilku przystanków tramwajowych, żeby wziąć udział w licytacji. Owszem, i to z bardzo zadowalającym rezultatem: przybyłem, zalicytowałem, zwyciężyłem. Wszystko w jakiś kwadrans, bo miałem upatrzoną pozycję i udało się dojechać na niedługo przed jej licytacją.

Obiekt prezentowany na poniższym zdjęciu to - jak można łatwo się domyślić dzięki czytelnym oznaczeniom - trzygroszówka Zygmunta Augusta z 1563 r. Pozycja V.63.1m w katalogu T. Igera z rzadkością R. Trojaki z czasów panowania Zygmunta II stanowią interesujące monety, różniące się od wzoru wypracowanego przez mennice pruskie, który potem upowszechnił się za Stefana Batorego, poczynając od mennicy olkuskiej. Oto, jak wygląda ta ładnie spatynowana monetka:

AWERS: ZYGMUNT AUGUST Z BOŻEJ ŁASKI KRÓL POLSKI WIELKI KSIĄŻĘ LITEWSKI

REWERS: GROSZ SREBRNY POTRÓJNY WIELKIEGO KSIĘSTWA LITEWSKIEGO


Trojaki bite w mennicy wileńskiej przeszły dość znaczną ewolucję w kształcie rysunków i napisów. Zaczęło się od rzadkich obecnie emisji z lat 1546, 1547 i 1556 z wizerunkiem króla z krótką brodą na awersie i napisem polowym na rewersie. W 1562 r. wybito znacznych rozmiarów monety z wizerunkiem awersu takim jak na czworakach i dużą Pogonią na rewersie. Wreszcie w latach 1563-64 wyemitowano sporo odmian napisowych trojaków takich, jak na zdjęciu. Na awersie widnieje monogram królewski, na rewersie Pogoń i nominał. Istnieje rzadsza odmiana rysunkowa z lat 1562-63, na której monogram królewski utworzony jest ze wstęgi prążkowanej. Tutaj widzimy pospolitszą odmianę ze wstęgą gładką.

Dodatkowo warto zwrócić uwagę na legendę otokową zamiast polowej na rewersie oraz na występowanie herbu Topór Gabriela Tarły, zarządcy mennicy wileńskiej w latach 1556-1565, w napisie otokowym awersu. W latach 1565-1566 wyemitowano rzadkie obecnie, słynne tzw. trojaki szydercze z napisem zaczerpniętym z psalmu. Ponoć był to skutek zatargu podskarbiego wielkiego litewskiego z polską szlachtą, choć B. Paszkiewicz podważa tę tezę w swojej pracy widocznej w wykazie literatury. Powołując się na najnowsze ustalenia przyjmuje, że było to hasło skierowane przez króla do litewskich przeciwników projektowanej unii realnej.

Za Zygmunta Augusta emisje rzadkich i pięknych trojaków, nawiązujących do ustalonego wzorca (wizerunek króla na awersie, napis polowy na rewersie) przeprowadził Gdańsk w latach 1557-58.

piątek, 8 lutego 2013

Trojak ryski 1586

Pora na drugą zdobycz z ostatniej aukcji PDA/PGN. Tym razem już naprawdę krócej, bo ostatnio i tak miałem dużo różnego pisania. Od bardzo dawna nie było na blogu żadnych monet z panowania Stefana Batorego. Wreszcie udało mi się zdobyć coś z tego okresu. Jest to trojak wybity w mennicy ryskiej - pozycja R.86.2.d w katalogu T. Igera, bez stopnia rzadkości. Oto jego zdjęcie:

AWERS: STEFAN Z BOŻEJ ŁASKI KRÓL POLSKI WIELKI KSIĄŻĘ LITEWSKI

REWERS: GROSZ SREBRNY POTRÓJNY MIASTA RYGI


O losach tego miasta i tego, w jaki sposób zostało włączone w polski system pieniężny pisałem już tutaj. Krótko może uzupełnię tę opowieść o charakterystykę mennictwa za czasów króla Stefana. Właściwie nie ma obecnie zupełnie pospolitych monet ryskich z tego okresu. Szczególnie rzadkie są najdrobniejsze denary oraz najgrubsze dukaty i portugały. Rzadkie są szelągi i grosze. Trojaki stosunkowo najłatwiej zdobyć i niektóre typy można zakwalifikować do numizmatów pospolitych. Bito je przez wszystkie lata w okresie 1581-86, a być może również w roku 1580. Przyjęto standard rysunku i napisów zapoczątkowany w Prusach Królewskich jeszcze za Zygmunta Starego, a rozpowszechniony w mennicach koronnych za Stefana Batorego. Wagowo moneta odpowiada innym trzygroszówkom, bitym w Koronie i na Litwie: 2,44g srebra próby 0,844.