piątek, 17 grudnia 2010

Ort gdański Zygmunta III 1615

Oto od dawna przeze mnie upragniony ort gdański z 1615 r. w rzadszej odmianie rysunkowej, zgodnej z emisjami z lat poprzednich, z tarczą gotycką na rewersie. Kropka nad łapą niedźwiedzia, a nie za nią - to chyba również przemawia na korzyść monety, o ile moje obserwacje cen aukcyjnych są prawidłowe.

Sztuka praktycznie mennicza, jedynie na rewersie widoczne bardziej wyraźnie rysy. Ale co tam rysy, przy tak genialnie zachowanych szczegółach i praktycznym braku wytarć! Wkrótce postaram się zamieścić lepiej doświetlone zdjęcie - czekam na nowe źródło światła. Stopień rzadkości: R2 (Kopicki 7488).


Awers: Zygmunt III z Bożej Łaski Król Polski, Wielki Książę Litwy, Rusi, Prus


Rewers: Moneta Miasta Gdańska 1615

sobota, 27 listopada 2010

Trojak krakowski Zygmunta III 1601

Ostatnio doskwiera mi bardzo brak porządnego sprzętu oświetleniowego. Dlatego dość długo odkładałem publikację zdjęcia tego trojaka, wylicytowanego na ostatniej aukcji WCN. Jednak na razie muszę zadowolić się dotychczas używaną lampką halogenową, stąd zdjęcie to zamieszczam tymczasowo - dopóki nie uda mi się wykonać lepszego.

Tadeusz Iger dał tej monetce stopień rzadkości R1 (pozycja K.01.1), ale jest ona w pewnym sensie nawet bardziej unikalna, gdyż tylko to - oraz bicie z 1600 r. - z mennicy krakowskiej posiada na awersie wizerunek króla z głową zwróconą w lewo. Trzeba też przyznać, że jest to wizerunek wyjątkowo udany. Po wejściu w życie uchwały sejmowej z 1598 r. skończyła się wreszcie "anarchia" herbowa na rewersie - widzimy tylko Snopek Wazów między Orłem i Pogonią oraz oznaczenie mennicy - "K". Na awersie herb Lewart Jana Firleja.

Na aukcji najlepiej zachowane sztuki osiągnęły bardzo wysoką cenę. Mnie wystarcza widoczna na zdjęciu poniżej (II/II-), z bardzo ładną, delikatną patynką.


Awers: Zygmunt III z Bożej Łaski Król Polski Wielki Książę Litewski

Rewers: Grosz Srebrny Potrójny Królestwa Polskiego 1601 K

wtorek, 9 listopada 2010

Trojak bydgoski Zygmunta III 1596

Pierwszy raz na moim blogu pokazuję trojaka ze sławnej mennicy koronnej w Bydgoszczy. Monetka pospolita - wg Kopickiego poza skalą rzadkości. Iger również nie daje temu typowi (B.96.2) jakiejkolwiek noty w tym zakresie (rzadsza odmiana napisowa z "SIGIS" na awersie posiada stopień R1).

Moneta jest dość mocno niedobita, jednak ładnie zachowana - szczególnie trudno mieć zarzuty do wizerunku króla, co uważam za ważną cechę. Niestety niedobite zostały także istotne znaki mennicze na rewersie. A mamy ich tu sporo: dobrze widać Snopek Wazów u góry. U dołu zaś widnieją kiepsko zachowane: herb Lewart i inicjały podskarbiego wielkiego koronnego Jana Firleja, znak Róża i inicjały zarządcy mennicy Hermana Rüdigera oraz herb Radwan i inicjały podkomorzego krakowskiego, założyciela mennicy bydgoskiej, Stanisława Cikowskiego.


AWERS: Zygmunt III z Bożej Łaski Król Polski Wielki Książę Litewski
Trojak bydgoski 1596
REWERS: Grosz Srebrny Potrójny Królestwa Polskiego 96

środa, 20 października 2010

Grosz koronny Zygmunta III 1613

Ponownie przychodzi mi zamieścić zdjęcie historycznie ważnej dla Polski monety - grosza. Tym razem jest to moneta wybita w Krakowie za panowania Zygmunta III w 1613 r. Jako numizmat pospolita - nie posiada nawet najniższego stopnia rzadkości, w przeciwieństwie do emisji z 1614 r., identycznej rysunkowo, która znalazła się przynajmniej na najniższym stopniu popularnej skali.

W tym okresie grosz stawał się - podobnie jak inne monety zdawkowe - pieniądzem o coraz mniejszej sile nabywczej. Rewolucja cen w Europie postępowała, w Rzeczypospolitej drożyzna również dawała się we znaki. Stąd niska próba i waga srebra: odpowiednio 0,359 i 1,59 g.


Awers: Zygmunt III z Bożej Łaski Król Polski Wielki Książę Litewski

Rewers: Grosz Królestwa Polskiego 1613


Znaki mennicze na rewersie to herb Snopek rodu Wazów oraz Pilawa podskarbiego wielkiego koronnego Baltazara Stanisławskiego (sprawował urząd w latach 1609-1614).

czwartek, 7 października 2010

Trojak ryski Zygmunta III 1596

Tym razem, z braku nowych okazów do kolekcji, przedstawiam kolejną "pospolitą" emisję trojaka ryskiego Zygmunta III Wazy - tym razem z 1596 r (pozycja R.96.1d w katalogu T. Igera).


Awers: Zygmunt III z Bożej Łaski Król Polski Wielki Książę Litewski
Trojak ryski 1596
Rewers: 15 96 - Grosz Srebrny Potrójny Miasta Rygi


Trojak na awersie wybity niecentrycznie, ale z bardzo regularnego krążka - chyba typowo dla monet ryskich z tego okresu.

Następny post, gdy uda mi się złowić jakąś nową, interesującą monetkę. Może na jesiennej aukcji WCN wystawią ciekawszą "drobnicę"?...

sobota, 25 września 2010

Ort gdański Zygmunta III 1618

Tym razem dość przeciętnie zachowany, ale całkiem sympatyczny ort gdański króla Zygmunta III. Wspaniała robota rytownika stempli, słynnego Samuela Ammona. Była to podstawowa odmiana rysunkowa awersu ortów gdańskich w latach 1616-1621: król w płaszczu z kołnierzem i orderem Złotego Runa. Rzadkość monety wg E. Kopickiego: R1 (zachowanych od 15 tys. do 80 tys. sztuk).


Awers: Zygmunt z Bożej Łaski Król Polski Wielki Książę Litwy Rusi Prus

Rewers: Moneta Miasta Gdańska 1618


Na rewersie widoczne inicjały SB Stanisława Bermana, zarządcy mennicy gdańskiej z tego okresu.

poniedziałek, 20 września 2010

Grosz gdański Stefana Batorego 1579

Oto pierwszy raz na moim blogu publikuję zdjęcie grosza! I to nie byle jakiego, bo jest to grosz gdański z 1579 r. w świetnym stanie zachowania. Szczegółowość wizerunku królewskiego na awersie rzuca się w oczy. Moneta jest dość rzadka - w skorowidzu Kopickiego otrzymała notę R2, co oznacza, że zachowało się nie więcej niż 15 tys. jej egzemplarzy.


Awers: Stefan z Bożej Łaski Król Polski Książę Pruski


Rewers: Grosz miasta Gdańska - 7 9


Na początek może coś o groszu. Ten typ pieniądza został wprowadzony w dobie późnego średniowiecza w związku z zapotrzebowaniem na grubszą monetę. Ożywienie gospodarcze i intensywny handel w Europie doprowadziły do sytuacji, w której często większe transakcje trzeba było przeprowadzać odważając całe mnóstwo denarów, dotychczas dominujących w obrocie pieniężnym. Było to niewygodne. W związku z tym w końcu pierwszej połowy XIII w. wprowadzono we Francji tzw. numi grossi - tłumacząc z łaciny, pieniądze grube. Stąd spolszczenie skrótowego określenia dla tych monet: grossus - grosz. W Europie Środkowej bicie groszy podjął król czeski Wacław II, który przez krótki okres był również władcą wychodzącej z rozbicia dzielnicowego Polski. Jego piękne grosze praskie, które stały się na wiele dziesięcioleci podstawowym środkiem płatniczym Europy Środkowej podczas realizacji większych transakcji, próbował naśladować Kazimierz III Wielki. Emisję szybko jednak wstrzymano, gdyż wobec braku własnych złóż srebra była nieopłacalna. Na długi okres (wliczając panowanie Władysława Jagiełły) podstawową "grubszą" monetą stały się
półgrosze. Na dobre bicie grosza na ziemiach polskich podjęto dopiero za panowania Zygmunta I Starego.

Wróćmy do prezentowanego wyżej grosza gdańskiego. Jeszcze dwa lata wcześniej na monecie o tym samym nominale - a także tym samym rysunku rewersu - widniało oblicze Chrystusa. Gdańsk nie zaakceptował elekcji Stefana Batorego - władze miasta poparły kandydaturę Maksymiliana Habsburga, co wynikało w znacznej mierze z próby ograniczenia swobód miejskich przez Rzeczpospolitą, podjętej w statutach Karnkowskiego. Na skutek zrodzonego konfliktu doszło do oblężenia miasta przez wojska królewskie. W 1579 r. kryzys polityczny był już zażegnany, dzięki czemu możemy oglądać na awersie monet gdańskich ten surowy i jakże szczegółowy wizerunek króla Stefana. Monetka, jak na pieniądz zdawkowy przystało, posiada niską próbę srebra - 0,375. Dzięki temu średnica wynosi 23 mm - więcej niż trojaków! - co oznacza sporo miejsca na rysunek i legendę. Przed godziną 12 legendy otokowej rewersu widnieje znak mincerski zarządcy mennicy, Jana Goebla - pierścień.

sobota, 18 września 2010

Ort gdański Zygmunta III 1623

Tym razem chciałem przedstawić zdjęcia jednego z najpospolitszych ortów na rynku numizmatycznym: orta gdańskiego Zygmunta III Wazy z 1623 r. w najczęstszej odmianie (istnieje znacznie rzadsza, z datą w legendzie otokowej rewersu). Była to jedna z ostatnich emisji przed uchwałą Sejmu Rzeczypospolitej, zakazującą w 1627 r. bicia drobnej monety. Stosunkowo łatwo jest zdobyć tę monetę w popularnych internetowych swerwisach aukcyjnych. Na zdjęciach widzicie egzemplarz w zdecydowanie ponadprzeciętnym stanie zachowania.


Awers: Zygmunt III z Bożej Łaski Król Polski Wielki Książę Litwy Rusi Prus - 1 6

Rewers: Moneta Miasta Gdańska - 2 3


Liczba na awersie to najprawdopodobniej nominał (16 groszy), choć w literaturze funkcjonuje również przypuszczenie, że jest to pierwszy człon daty.

czwartek, 16 września 2010

Półgrosz Zygmunta II Augusta 1548

Tym razem niewielka, zdawkowa monetka z czasów Zygmunta Augusta. Król ten, po objęciu tronu polskiego po swoim ojcu w 1548 r. (cztery lata po rozpoczęciu rządów na Litwie), zaniechał emisji monet koronnych, ograniczając się do pieniądza litewskiego. Charakterystyczne dla jego panowania są w większości bardzo liczne emisje półgroszy, bitych w nieprzerwanym ciągu od 1546 do 1565 r. Rzadsze roczniki, to przede wszystkim 1554 oraz 1546, 1551, 1552 i 1553. Tutaj przedstawiam pospolitą monetkę z 1548 r. Niewielka zawartość srebra - próba 0,375 - oraz masa 1,25g. Poza datą, legendy wyłącznie otokowe.


Awers: Zygmunt August Król Polski Wielki Książę Litewski
Półgrosz litewski 1548
Rewers: Moneta Wielkiego Księstwa Litewskiego

Trojak koronny Zygmunta III 1592

Oto bardzo dobrze zachowany trojaczek Zygmunta III, wybity w 1592 r. w mennicy malborskiej, która miała status mennicy koronnej:


Awers: Zygmunt III z Bożej Łaski Król Polski Wielki Książę Litewski
Trojak koronny 1592
Rewers: Grosz Srebrny Potrójny Królestwa Polskiego 92


Widzimy na monetce wiele ciekawych herbów: na awersie (godzina 6) jest to herb Lewart ówczesnego podskarbiego koronnego Jana Firleja. Na rewersie zaś, między Orłem i Pogodnią, figuruje Snopek, herb Wazów. U dołu jeszcze dwa znaki: pierścień Kaspra Goebla (dzierżawcy mennicy) oraz trójkąt mincerza Gracjana Gonzalo.

Łatwo można zauważyć, że mennica w Malborku w tym okresie dysponowała bardzo wysokiej jakości narzędziami rytowniczymi: zarówno wizerunek króla, jak i czcionki wykonane są z dużą precyzją.

Muszę przyznać, że ciężko jest ciekawie sfotografować tę monetę. Mój egzemplarz jest mocno połyskliwy, jakby dopiero go wybito (jeśli wierzyć sprzedawcy, nie jest to efekt czyszczenia), i średnio fotogeniczny - zazwyczaj pokryte patyną monety wychodzą na zdjęciach znacznie ciekawiej...

wtorek, 14 września 2010

Ort gdański Zygmunta III 1615

Pierwszy post poświęcony ortom, spośród których orty gdańskie, bite w latach 1608-1626 (z przerwą w 1622 r.) za Zygmunta III uznaję za szczególnie urokliwe. Gdańsk wprowadził je wbrew obowiązującej ordynacji menniczej - po prostu zaszła potrzeba wybicia grubszej monety srebrnej, odpowiadającej 1/4 talara. Orty bito techniką w zasadzie manufakturową, za pomocą specjalnej maszyny zbudowanej z dwóch walców z naniesionymi stemplami, przez które przeciskano krążek przeznaczony na monetę. Umożliwiło to uzyskanie wysokiej wydajności wytwarzania monet.

Słynnym rytownikiem stempli ortów z tego okresu był żołnierz i uzdolniony medalier, Samuel Ammon. Poniżej emisja z 1615 r. wg jego projektu, ze wspaniale oddaną kryzą w ubiorze monarchy na awersie. Na rewersie, jak we wszystkich emisjach, lwy gdańskie.


Awers: Zygmunt III Król Polski Wielki Książę Litwy Rusi Prus
Ort gdański 1615
Rewers: Moneta Miasta Gdańska 1615


Na rewersie późniejszych emisji można znaleźć - przy stosunkowo dobrym stanie zachowania monety - bardzo drobne elementy między tylnymi łapami lwów: datę emisji oraz inicjały rytownika stempla, SA. Poniżej powiększony fragment monety - inicjały dość dobrze widoczne:


Ort w powiększeniu - inicjały rytownika stempla

poniedziałek, 13 września 2010

Trojak litewski Stefana Batorego 1582

Czas na tego bardzo ładnie spatynowanego trojaczka Stefana Batorego:


Awers: Stefan z Bożej Łaski Król Polski Wielki Książę Litewski
Trojak Stefana Batorego 1582
Rewers: "III - 15 82 - Grosz srebrny potrójny Wielkiego Księstwa Litewskiego


Mennica wileńska biła trojaki Batorego od 1580 do 1586 r. Prezentowany na zdjęciu posiada w słynnym katalogu Edmunda Kopickiego stopień rzadkości R (pozycja 3368), co oznacza, że zachowało się go od 80 do 400 tys. sztuk. Na awersie widzimy herb Leliwa podskarbiego litewskiego Jana Hlebowicza (na godz. 6, za słowem "Rex"), zaś na rewersie, między Orłem i Pogonią - herb Stefana Batorego, Trzy Zęby.

To Batoremu zawdzięczamy wprowadzenie wspólnej ordynacji menniczej dla Korony i Litwy. Standardem dla całej Rzeczypospolitej stały się m.in. trojaki o masie 2,44g i próbie 13,5 łuta.

Zdradzę, że moneta jest skrętką niemal idealnie 180-stopniową, zaś rewers - co dość dobrze widać na zdjęciu - został uderzony stemplem dwa razy.

Rzućmy jeszcze okiem na patynę w powiększeniu, bo mamy tu naprawdę wspaniałe przebarwienia:


Patyna na trojaku

niedziela, 12 września 2010

Trojak ryski Zygmunta III 1594

Niedawno nabyłem tego pospolitego trojaczka za naprawdę przystępną cenę.


Awers: "Zygmunt III z Bożej Łaski Król Polski Książę Litewski"
Trojak Ryga 1594
Rewers: "III - 15 94 - Grosz srebrny potrójny miasta Rygi"


Trojaki Zygmunta III Wazy bite były w Rydze od 1588 do 1600 r. ze srebra próby 13,5 łuta (,844). Ważyły zgodnie z obowiązującą ordynacją menniczą 2,44g i miały 22 mm średnicy. Później wybito je jeszcze w 1619 r. ze srebra próby ,469. Wizerunek króla ewoluował, z biegiem lat stając się moim zdaniem coraz bardziej korzystny (w przyszłości zamieszczę zdjęcia wcześniejszych emisji dla porównania).

Prezentowana moneta ukazuje dużą część ograniczeń technologicznych mennictwa epoki i defektów, będących ich skutkiem: widzimy 90-stopniową "skrętkę" awersu w stosunku do rewersu, trojaczek został wybity z końcówki blachy (charakterystyczne łukowate wycięcie - po jego położeniu można poznać z tego zdjęcia, że moneta jest skręcona), a na dodatek moneta jest niedobita (na godzinie 3 na awersie i 6 na rewersie - to przesunięcie oczywiście również jest konsekwencją "skrętki").

Tytułem wstępu

Zakładając tego bloga nie mam żadnych przesadnie ambitnych celów. Nie zamierzam nikogo uczyć, bo sam jestem początkującym zbieraczem. Chcę po prostu móc zaprezentować szerszej publiczności - w sposób niesystematyczny (zbiór, który tworzę, nie jest na razie duży ani wyczerpujący) - okazy z mojej kolekcji monet Polski Królewskiej. Szczególnie interesuję się okresem Stefana Batorego i Zygmunta III. Jest to wspaniała epoka w historii polskiego mennictwa, obfitująca w olbrzymią różnorodność emisji i często wspaniałe wizerunki monet.

Nie ograniczam się do trojaków - ich obecność w adresie bloga wynika ze względów praktycznych: brzmi to krócej i lepiej, niż np. monetypolskikrolewskiej.blogspot.com ;-). Z drugiej strony, monety trzygroszowe wprowadzone do polskiego systemu pieniężnego jeszcze przez Zygmunta Starego stanowią ważną kategorię w mojej skromnej kolekcji: wybito istne zatrzęsienie ich odmian, imponują różnorodnością oraz poziomem detali (przy rozmiarze tych z epoki królów Stefana i Zygmunta III w granicach 21-22 mm) i łączy się z nimi wiele interesujących historii. Po prostu fajnie się je zbiera i ogląda. Poza nimi zbieram inne monety zdawkowe, np. grosze i półgrosze. Najgrubszą monetą, której zdjęcia będzie można tu obejrzeć, są orty (gdańskie, z czasów panowania Zygmunta III). W przyszłości być może pojawią się też czarujące swoim klasycystycznym stylem złotówki Stanisława Augusta, choć obecnie - mimo cezur czasowych wskazanych w tytule - nie posiadam monet wybitych po śmierci Zygmunta III Wazy.

Samo kolekcjonowanie to oczywiście niewiele. Ważne jest zdobywanie informacji o dawnych środkach płatniczych, a dla mnie równie istotna jest fotografia numizmatyczna. Wszystkie monety staram się możliwie dokładnie i dobrze technicznie obfotografować, i właśnie to ostatecznie zdecydowało o tym, że założyłem tego bloga. Monety będę prezentował niesystematycznie, w kolejności ich zdobywania. Postaram się o każdej coś napisać - możliwe, że będę uzupełniał i korygował notki. Zapraszam do obejrzenia moich okazów. Zachęcam do komentowania wpisów.